Wat doet DMSO en waarbij gebruik ik het?

DMSO (dimethylsulfoxide) is een medicijn dat snel doordringt in alle weefsels van het lichaam en plaatselijk de bloedvaatjes verwijdt, de zenuwen minder prikkelbaar maakt en ontstekingen remt. Het neutraliseert ook giftige afbraakstoffen van bepaalde medicijnen tegen kanker.

Artsen schrijven het voor bij complex regionaal pijnsyndroom (CRPS, ook wel posttraumatische dystrofie geheten), bij chronische blaasontsteking en bij per ongeluk buiten de ader komen van de injectievloeistof van sommige medicijnen tegen kanker (extravasatie).

Ze schrijven het soms voor bij bepaalde huidaandoeningen, om de jeuk te verlichten.

Complex regionaal pijnsyndroom

Het complex regionaal pijnsyndroom (CRPS) werd vroeger posttraumatische dystrofie genoemd. Het kan optreden na een kleine wond of operatie aan arm of been, of na een kneuzing. De huid raakt als het ware ontregeld over een groter oppervlak dan de wond alleen. Dit veroorzaakt veel pijn. De precieze oorzaak is nog niet duidelijk.

Verschijnselen
De verschijnselen van CRPS zijn:

onverklaarbare pijn in arm of been, die erger wordt bij inspanning;
rode of blauwe kleur van de huid;
zwelling van het lichaamsdeel en verminderde beweeglijkheid;
pijn bij aanraken van de huid;
veranderde nagelgroei, afbrokkelen van de nagels;
versterkte haargroei op de huid;
verhoogde zweetproductie van handpalm of voetzool.

Behandeling
Als gewone pijnstillers zoals paracetamol of pijnstillers van het NSAID-type niet voldoende helpen, kan de arts DMSO voorschrijven. Vooral als de huid warm, rood en gezwollen is, kan een proefbehandeling met DMSO worden geprobeerd. Het wordt meestal in een crème toegepast, maar als het aanbrengen te pijnlijk is, kan uw arts dit product ook als oplossing (spray) voorschrijven. De oplossing is echter lastiger gericht op de aangetaste huid aan te brengen.

Werking
DMSO dringt snel door de huid heen en remt de werking van de zenuwcellen diep in de huid. Het maakt de zenuwen minder prikkelbaar. Pijnprikkels via de gevoelszenuwen komen zo minder goed aan in de hersenen, waardoor de pijn minder wordt gevoeld.

Lees meer over complex regionaal pijnsyndroom

Blaasontsteking

Oorzaak
Bacteriën kunnen via de plasbuis in de blaas terechtkomen en zo voor blaasontsteking zorgen. Dit geeft klachten als vaak moeten plassen, terwijl u per keer weinig plast. Het plassen is pijnlijk of branderig. Zelden ontstaat er een langdurige blaasontsteking, waarbij de wand van de blaas ontstoken is en minder makkelijk 'oprekt'. Een volle blaas doet hierdoor veel pijn, terwijl ook het ophouden van de plas pijnlijk is. De pijn breidt zich vaak uit naar de geslachtsorganen, onderbuik, rug en soms de benen. Deze continue blaasontsteking heet ook wel interstitiële cystitis.

Behandeling
Een 'normale' blaasontsteking wordt behandeld met antibiotica, zoals nitrofurantoïne of amoxicilline.

Als de blaasontsteking langdurig aanhoudt en antibiotica onvoldoende effect op de pijn in de blaas hebben, kan de arts pijnstillers en/of ontstekingsremmers voorschrijven. Als deze onvoldoende werken, zijn er nog diverse andere mogelijkheden van behandeling, zoals zenuwstimulatie, botox-injecties in de blaaswand, laserbehandeling of operatie. Ook blaasspoelingen met DMSO blijken in sommige gevallen te kunnen werken. Hoe het precies werkt, is onbekend.

Lees meer over blaasontsteking

Extravasatie

Oorzaak
Sommige medicijnen tegen kanker (cytostatica) moeten via een infuus in een bloedvat gedurende een bepaalde periode worden toegediend. Hierbij kan het per ongeluk buiten het bloedvat in het omliggende weefsel terecht komen. Dit verschijnsel heet extravasatie. Sommige cytostatica zijn zo irriterend dat door extravasatie het weefsel om het bloedvat gaat ontsteken. Dit is erg pijnlijk.

Behandeling
Bij het toedienen van een infuus met een dergelijk cytostaticum houdt de arts of verpleegkundige hier rekening mee. Vaak wordt direct een ijskompres gebruikt om de extravasatie tegen te gaan. Als het toch buiten de aders is terecht gekomen, kan DMSO op de huid de schadelijke stoffen van het cytostaticum oplossen en afvoeren. Hierdoor zijn de gevolgen van extravasatie minder ernstig en pijnlijk.

Lees meer over extravasatie

Overige huidaandoeningen

DMSO kan ook bij diverse andere huidaandoeningen worden gebruikt. Het wordt soms toegevoegd aan andere medicijnen op de huid om te zorgen dat deze medicijnen beter in de huid doordringen.

Het wordt ook soms gebruikt bij een huidaandoening met bultjes en jeuk, die het gevolg zijn van eiwitafzettingen in de huid, namelijk amyloïdose. Het blijkt dat DMSO vooral de jeuk in deze gevallen kan verminderen. Hoe het werkt is onbekend.

Lees meer over overige huidaandoeningen

Wat zijn mogelijke bijwerkingen?

Behalve het gewenste effect kan dit medicijn bijwerkingen geven.

De belangrijkste bijwerkingen zijn de volgende.

Regelmatig (bij meer dan 30 op de 100 mensen)

Sterke uien- of knoflookgeur. Deze geur heeft soms ook gevolgen voor de smaak. Dit ontstaat doordat DMSO door het lichaam wordt afgebroken tot sulfides die het lichaam via de longen en de huid uitscheidt. Deze sulfides hebben de sterke knoflookgeur.
Irritatie van de huid. Dit merkt u aan branderig gevoel, droge huid, schilferingen, rode huid. Bij een crème treedt deze bijwerkingen minder op dan bij de oplossing (spray). Om deze klachten te voorkomen is het nodig de sprayvloeistof na 10 minuten weer van de huid te verwijderen.
Breng de crème of spray niet aan op wondjes of beschadigde huid.
Raadpleeg uw arts als u te veel last krijgt van irritatie. Mogelijk moet u het dan minder vaak aanbrengen.
Dit medicijn kan synthetische weefsels in kleding oplossen en daardoor kleding beschadigen. Draag alleen natuurlijke stoffen, zoals katoen of wol, als u dit medicijn op de huid gebruikt.

Zelden (bij 1 tot 10 op de 100 mensen)

Overgevoeligheid voor dit medicijn. Dit merkt u aan roodheid, jeuk en blaasjes. Raadpleeg uw arts als u overgevoeligheid vermoedt. Blijkt u overgevoelig, geef dat dan aan de apotheker door. Het apotheekteam kan er op letten dat u het medicijn niet opnieuw krijgt.

Zeer zelden (bij minder dan 1 op de 100 mensen)

Misselijkheid, braken, hoofdpijn, duizeligheid en sufheid. Dit ontstaat als DMSO in te grote hoeveelheid is opgenomen in het lichaam. Neem contact op met uw arts als u hier last van heeft. Mogelijk moet u het dunner of minder vaak per dag aanbrengen.
Bij gebruik gedurende verschillende maanden tot jaren
Uw arts zal uw ogen, nieren, lever en bloed regelmatig controleren. Van dit medicijn is betrekkelijk weinig bekend over de langetermijneffecten. Mogelijk heeft het nadelige effecten op de ogen, de nieren, de lever en de bloedcellen.

Raadpleeg uw arts als u te veel last heeft van één van de bovengenoemde bijwerkingen of als u andere bijwerkingen ervaart waar u zich zorgen over maakt.

Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden

Uitleg frequenties

Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen

Hoe gebruik ik dit medicijn?

Kijk voor de juiste dosering op het etiket van de apotheek.

Hoe?

Crème: breng het medicijn dun aan op het pijnlijke huidgedeelte. Zorg dat er zo weinig mogelijk op de gezonde huid terechtkomt.
Oplossing (spray):
- bij complex regionaal pijnsyndroom (CPRS): bevochtig het aangetaste deel van de huid met de spray. Zorg dat er zo weinig mogelijk op de gezonde huid terechtkomt, bijvoorbeeld door deze tijdens het sprayen af te dekken met verbandgaas. Breng niet te veel aan, de huid moet vochtig worden, maar niet nat. Laat tien minuten inwerken en verwijder het daarna door te deppen met een tissue of af te spoelen onder de douche, met wat water met zeep of wasgel.
- bij extravasatie: bevochtig het aangetaste deel van de huid met de spray. Laat het hierna drogen aan de lucht. Gebruik geen verbandgaas over het aangetaste deel. U moet de oplossing elke 8 uur aanbrengen.
Blaasspoeling: deze wordt in het ziekenhuis onder toezicht van een arts ingebracht, gedurende 15 minuten. Afhankelijk van het effect wordt de blaasspoeling elke 2 weken gebruikt.

Hoe lang?

Bij complex regionaal pijnsyndroom (CPRS): enkele weken tot drie maanden.
Bij chronische blaasontsteking: overleg na enkele weken met de arts. Als dit medicijn uw klachten voldoende vermindert, kan het gebruik langer worden voortgezet.
Bij extravasatie: gebruik dit medicijn zolang de arts het voorschrijft. Meestal moet u dit medicijn ten minste 7 dagen gebruiken.

Wat moet ik doen als ik een dosis ben vergeten?

Breng het dan alsnog aan. Zorg dat de huid wel enkele uren kan herstellen voor u de volgende dosis aanbrengt. Laat dat afhangen van uw eigen gevoeligheid voor dit medicijn.

Kan ik met dit medicijn autorijden, alcohol drinken en alles eten of drinken?

autorijden, alcohol drinken en alles eten?
Bij dit medicijn zijn hiervoor geen beperkingen.

Mag ik DMSO gebruiken met andere medicijnen?

Door DMSO worden andere medicijnen beter door de huid heen opgenomen. Gebruik op dezelfde huidplekken daarom alleen andere medicijnen in overleg met uw arts.

Mag ik dit medicijn gebruiken als ik zwanger ben, wil worden of borstvoeding geef?

Zwangerschap
Gebruik dit medicijn NIET tijdens de zwangerschap of als u zwanger wilt worden. Over het gebruik van dit medicijn tijdens de zwangerschap is nog te weinig bekend. Meld het aan uw arts en apotheker zodra u zwanger bent of binnenkort wilt worden. Zo mogelijk kunt u tijdelijk overstappen op een ander medicijn.

Borstvoeding
Wilt u borstvoeding geven, overleg dan met uw arts. DMSO komt bij gebruik op grote oppervlakken waarschijnlijk in de moedermelk terecht. Het is niet bekend of dit schadelijk is voor de baby. Mogelijk kan de arts u (tijdelijk) een ander medicijn voorschrijven, waarvan wel bekend is dat u het veilig kunt gebruiken.

Gebruikt u medicijnen op recept of die u zonder recept koopt? Wilt u helpen om de kennis over medicijngebruik tijdens zwangerschap en borstvoeding te vergroten? Meld dan uw ervaring bij pREGnant.

Mag ik zomaar met dit medicijn stoppen?

U kunt op elk moment in één keer met het gebruik van dit medicijn stoppen.

Onder welke namen is DMSO verkrijgbaar?

De werkzame stof DMSO zit in de volgende producten:

Dimethylsulfoxide vaselinecrème FNA Dimethylsulfoxide oplossing FNA DMSO crème

Heb ik een recept nodig?

DMSO is sinds 1965 internationaal op de markt. Een andere naam voor DMSO is dimethylsulfoxide.

Het wordt op recept in crème of oplossing (spray) door de apotheek gemaakt. Het is onder andere verkrijgbaar als het merkloze Dimethylsulfoxide vaselinecrème FNA, DMSO crème of Dimethylsulfoxide oplossing FNA.

In het ziekenhuis kan het ook in een oplossing of in blaasspoeling worden verwerkt.

Wilt u meer weten over de prijs en vergoeding van uw medicijn? Lees dan verder in het thema: Medicijnprijzen en vergoedingen.

Dimethylsulfoxide oplossing FNA