Methotrexaat heeft verschillende effecten. Dit is afhankelijk van de hoogte van de dosering en hoe vaak uw kind het moet gebruiken. Tegen kanker is vaak een hogere dosering nodig dan bij ontstekingsziekten. Hierbij wordt het soms 1 dag in een week gebruikt, maar er zijn ook andere doseerschema's. Bijvoorbeeld 2 keer in een week of eens in de 2 weken. In deze hoge dosering remt het de groei van cellen. Daardoor werkt het tegen kanker.
Artsen schrijven methotrexaat in hoge dosis voor bij kinderen bij verschillende soorten kanker.
De tekst hieronder gaat alleen over de toepassing tegen kanker.
Er bestaan ook andere toepassingen van methotrexaat. In lage doseringen die uw kind 1 keer in de week gebruikt, onderdrukt methotrexaat het afweersysteem en remt het ontstekingen. Artsen schrijven het in deze lage dosering voor bij kinderen met chronische ontstekingsziekten van gewrichten, huid en darmen. Hiervoor is een aparte tekst beschikbaar: zie methotrexaat bij ontstekingsziekten bij kinderen.
Belangrijk
Zorg ervoor dat u precies weet hoeveel en hoe vaak uw kind dit medicijn van de arts moet gebruiken. Laat u dus uitleggen hoeveel uw kind elke keer moet nemen. En hoe vaak uw kind dit moet doen. Is dit u niet duidelijk? Neem dan voor gebruik contact op met de arts of apotheker.
Kanker is een verzamelnaam voor meer dan honderd verschillende ziektes, waarbij lichaamscellen zich ongeremd vermenigvuldigen. Het gevolg zijn tumoren (gezwellen) of afwijkingen in bloed en lymfebanen. Het is een ernstige ziekte die dodelijk kan zijn als er niet aan gedaan wordt. Door nieuw onderzoek is een goede behandeling voor veel soorten kanker mogelijk.
Methotrexaat wordt bij kinderen gebruikt bij verschillende soorten kanker. Waaronder een vorm van leukemie, namelijk acute lymfatische leukemie (ALL). Bij leukemie ontwikkelen zich in het beenmerg te veel witte bloedcellen. Bij snelle behandeling voorkomt uw kind dat een kankergezwel doorgroeit in het omringende weefsel of dat het uitzaait. Bij uitzaaiingen ontstaat kanker op andere plaatsen in het lichaam.
Oorzaak
In elke cel zit DNA. DNA bevat de erfelijke eigenschappen van ons lichaam, zoals de bloedgroep en de kleur van de ogen. Door het DNA weten cellen wat ze moeten doen, bijvoorbeeld ook hoe snel ze zich moeten delen.
Bij een celdeling ontstaan uit één cel twee dochtercellen, met precies hetzelfde DNA als de moedercel. Als het stukje DNA dat de celdeling bestuurt beschadigd raakt, kan de cel zich sneller gaan delen. De dochtercellen van elke cel bevatten dezelfde beschadiging in het DNA. Daardoor gaan ook deze cellen zich ongeremd delen, met kanker tot gevolg.
Hoe de beschadiging in het DNA ontstaat, is vaak onbekend. Het lijkt soms te komen door chemische stoffen als teer in tabaksrook, of door asbest. Verder door alcohol, te veel of te vet voedsel, straling of door een erfelijke aanleg.
Verschijnselen
Kanker is een verraderlijke ziekte. Elke kankersoort veroorzaakt weer andere klachten. In het beginstadium zijn er vaak helemaal geen verschijnselen. Pas als een kankergezwel tegen zenuwen aandrukt of in botten zit, kan iemand pijn gaan voelen. Sommige klachten komen bij bijna alle kankersoorten voor. Zoals erge vermoeidheid, gebrek aan eetlust en sterke vermagering. Bijvoorbeeld meer dan 3 kilo in een maand. Er zijn ook andere verschijnselen.
Bij leukemie komen voor:
Behandeling
De behandeling hangt af van de plaats waar de kanker zit en het stadium van de ziekte. Operatie, chemotherapie (behandeling met medicijnen tegen kanker) en bestraling zijn de meest voorkomende behandelingsmethoden. In de meeste gevallen worden verschillende medicijnen gecombineerd voor één chemotherapie.
Methotrexaat kan worden gebruikt als tabletten. Verder als injecties voor in een bloedvat of als injecties voor in het ruggenmerg.
Bij leukemie wordt methotrexaat soms ook gebruikt om te voorkomen dat leukemie terugkeert. Of om hersenvliesontsteking door de leukemie te voorkomen. In dat geval wordt het via het ruggenmerg gegeven (intrathecaal).
Methotrexaat is officieel geregistreerd bij kinderen. Registratie betekent dat de fabrikant methotrexaat bij kinderen uitgebreid heeft onderzocht. Uit het onderzoek van de fabrikant blijkt dat het bij kinderen werkt en veilig is. De overheid heeft goedgekeurd dat het medicijn te krijgen is.
Methotrexaat remt de groei van de kankercellen. Lichaamscellen en ook kankercellen hebben foliumzuur nodig om zich te kunnen vermenigvuldigen en zo te groeien. Methotrexaat voorkomt dat cellen foliumzuur maken en gaat zo de groei van kankercellen tegen.
Kijk voor de dosering altijd op het etiket van de apotheek.
Let op de dosering!
Een te hoge dosering of het te vaak gebruiken kan ernstige gevolgen hebben voor de gezondheid van uw kind.
Daarom adviseren wij u goed op te letten!
Controleer het voorschrift op het recept en etiket van het medicijndoosje van uw kind.
Is het (doserings)voorschrift op het etiket is veranderd in vergelijking met de vorige keer. En u bent daar niet over geïnformeerd? Dan is het belangrijk de behandelend arts te vragen of de gegevens kloppen.
Tabletten
Injecties
Meestal krijgt uw kind dit medicijn in het ziekenhuis of in de polikliniek door een gespecialiseerde verpleegkundige.
Krijgt uw kind dit medicijn thuis toegediend door de verpleegkundige? U zult merken dat de verpleegkundige zo hygiënisch mogelijk zal werken. Dit om te voorkomen dat de verpleegkundige zelf of de huisgenoten van uw kind in contact komen met het medicijn. De procedure houdt het volgende in:
Voor elke soort kanker is er een ander type behandeling met een ander toedieningsschema. De arts bepaalt dit voor ieder persoon. Normaal is 1 keer in de week of 1 keer in de 2 weken een bepaald aantal tabletten of injecties. Ook komen kuren voor van een paar dagen achter elkaar of van een paar dagen in een week.
Dit hangt af van het type kanker hoe lang uw kind dit medicijn moet gebruiken. Soms wordt methotrexaat gebruikt om het terugkomen van de ziekte te voorkomen.
Wat te doen met urine, ontlasting, bloed, wondvocht of braaksel?
Voor de directe omgeving van uw kind, zoals huisgenoten, is het verstandig contact te vermijden met de lichaamsvloeistoffen van uw kind. Dit betekent niet dat aanraken of zoenen verboden is. Het gaat alleen om maatregelen om niet in aanraking te komen met urine, ontlasting, bloed, wondvocht of braaksel. Dit omdat het geneesmiddel hierin aanwezig is.
Voor urine, bloed, wondvocht en braaksel: neem tot minimaal 3 dagen na de laatste dosering de volgende maatregelen.
Voor ontlasting: neem deze maatregelen tot minimaal 7 dagen na de laatste dosering.
Behalve het gewenste effect kan dit medicijn bijwerkingen geven. De meeste bijwerkingen die bekend zijn, zijn gemeld bij volwassenen. Over bijwerkingen bij kinderen is minder bekend dan bij volwassenen. Waarschijnlijk kunnen de bijwerkingen die bij volwassenen gemeld zijn, ook voorkomen bij kinderen. Zie voor deze bijwerkingen en hoe vaak deze voorkomen de informatie over methotrexaat bij kanker bij volwassenen.Bijwerkingen waarvan bekend is dat ze kunnen voorkomen, zijn:
Dit middel heeft een krachtige werking op de celdeling, niet alleen van kankercellen maar ook van gezonde lichaamscellen.
Dat komt doordat methotrexaat de aanmaak van foliumzuur verhindert in kankercellen en in gezonde lichaamscellen. Lichaamscellen en ook kankercellen hebben foliumzuur nodig om zich te kunnen vermenigvuldigen en zo te groeien. De bijwerkingen ontstaan doordat gezonde cellen een tekort aan foliumzuur krijgen. Dit is vooral op plaatsen waar de cellen zich van nature snel delen. Dit zijn de slijmvliezen van mond, maag en darmen, de huid, de haren en het bloed.
Na elke kuur zal de arts foliumzuur of folinezuur voorschrijven om het tekort aan foliumzuur in de cellen op te vangen. Dit beschermt de gezonde cellen, maar niet de kankercellen.
Door de lijst van bijwerkingen kan het lijken dat het middel erger is dan de kwaal. Maar de bijwerkingen komen lang niet bij iedereen in dezelfde mate voor. Ook gaan de bijwerkingen na de chemokuur langzaam over.
Snel na toediening: misselijkheid, overgeven en ernstige diarree.
Bij misselijkheid schrijft de arts een antibraakmiddel voor. Zorg dat uw kind extra drinkt als hij diarree heeft en moet overgeven.
Binnen 3 tot 5 dagen na toediening: pijnlijke tong, mond of keel, aften, maagpijn en zuurbranden.
Deze bijwerkingen ontstaan door ontsteking van de slijmvliezen van mond, keel, slokdarm, maag en darmen. U kunt dit zien aan een vuurrode kleur van de slijmvliezen. Eten en drinken kunnen hierdoor pijnlijk zijn. In veel gevallen helpt het om op ijsblokjes te zuigen. Verzorg het gebit van uw kind extra goed. Doe dit door een aantal keer op een dag te poetsen met een zachte tandenborstel. Ook kan uw kind spoelen met een desinfecterende mondspoeling. Om maagpijn en brandend maagzuur te bestrijden, kan de arts een maagbeschermend middel voorschrijven.
Heeft uw kind (aanleg voor) een maagzweer of heeft hij een darmontsteking? Dan zal de arts uw kind vooraf en tijdens het gebruik controleren. Dit zodat de maag- of darmklachten niet veel erger worden. Soms wordt dit medicijn juist gebruikt door kinderen met bepaalde darmontstekingen. Zoals de ziekte van Crohn en colitis ulcerosa.
Hoofdpijn, vermoeidheid
Binnen 1 tot 2 weken na toediening: verhoogde kans op infecties, bloedarmoede en een verhoogde kans op bloedingen, zoals bloedneuzen.
Deze bijwerkingen ontstaan doordat het lichaam van uw kind minder rode en witte bloedcellen en minder bloedplaatjes maakt. Tijdens de behandeling zal de arts daarom regelmatig het bloed van uw kind controleren. Neem bij de volgende verschijnselen contact op met de arts: onverklaarbare koorts of keelpijn of blaasjes in de mond en keel. Verder bij bloedneuzen, onverklaarbare blauwe plekken en extreme vermoeidheid.
Door het tekort aan witte bloedcellen is uw kind ook bevattelijker voor infecties door virussen, bacteriën of schimmels. Neem altijd contact op met de arts bij infecties zoals verkoudheid, keelontsteking, griep, steenpuisten en andere huidinfecties.
Schade aan de lever of de nieren
De arts zal de lever en nieren van uw kind daarom zeer regelmatig controleren. Voordat uw kind dit medicijn gaat gebruiken, zal de arts uw kind zijn bloed op lever- of nieraandoeningen controleren. Bij een ernstige lever- of nieraandoening zal de arts een ander medicijn proberen te vinden.
Waarschuw de arts bij ernstige misselijkheid of ernstige diarree met bloed. Verder bij kortademigheid en bij gele verkleuring van de huid en het tandvlees. Dit laatste wijst op een leverziekte. Door veel te drinken kan uw kind de schade aan de nieren beperken.
Neem contact op met de verpleegkundige of arts als uw kind te veel last heeft van bijwerkingen. Soms is het nodig om de dosering aan te passen zodat de bijwerkingen verminderen. Soms ook zal de arts een ander medicijn voorschrijven tegen de bijwerkingen.
Heeft u last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden.
Methotrexaat bij kanker is voor kinderen te verkrijgen in:
Een andere veel gebruikte benaming voor methotrexaat is MTX.
Meer informatie over dit medicijn vindt u bij methotrexaat bij kanker bij kinderen bij volwassenen. In deze tekst vindt u onder andere informatie over:
Voor deze onderwerpen is de informatie voor kinderen en volwassenen hetzelfde, of is er geen specifieke informatie voor kinderen bekend.
Laatst bijgewerkt op 22-10-2019
Deze tekst is geschreven door het Geneesmiddel Informatie Centrum van de KNMP. Voor het opstellen van deze teksten is gebruik gemaakt van het Kinderformularium van het NKFK en andere wetenschappelijke bronnen. Hoewel bij het opstellen van de tekst uiterste zorgvuldigheid is betracht, is de KNMP niet aansprakelijk voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige onjuistheid in deze tekst.
Vond u deze informatie nuttig?
Bedankt voor uw keuze!
