Risperidon behoort tot de atypische antipsychotica. Het vermindert in de hersenen de effecten van natuurlijk voorkomende stoffen, voornamelijk dopamine. Hierdoor verminderen psychosen en onrust.

Artsen schrijven risperidon voor bij kinderen met:

• onrust of aanhoudende agressie;
• autisme;
• psychose bij ernstig zieke kinderen (delier);
• psychose, bijvoorbeeld bij schizofrenie;
• manie;
• tics.

Onrust

Door psychiatrische aandoeningen zoals autisme en hersenbeschadigingen kunnen kinderen soms zeer onrustig, agressief of angstig zijn.

Behandeling
Als dit niet op een andere manier goed onder controle is te krijgen, kan de arts een rustgevend medicijn voorschrijven voor een korte bepaalde tijd. Bijvoorbeeld risperidon.

Lees meer over onrust

Autisme

Kinderen met autisme kunnen soms zeer onrustig zijn en driftaanvallen hebben. Ook is er vaak sprake van zich herhalende handelingen ('stereotiep gedrag') en zichzelf kwaad doen.

Behandeling
Als dit niet op een andere manier goed onder controle is te krijgen, schrijven artsen rustgevende medicijnen voor. Een voorbeeld is risperidon. Risperidon vermindert hevige onrust.

Lees meer over autisme

Psychose

Verschijnselen
Bij een psychose ervaart men zichzelf en de wereld om zich heen anders dan de werkelijkheid. Men spreekt dan van wanen en hallucinaties. Psychotische mensen wantrouwen hun omgeving vaak en zijn verward. Een psychose kan voor zowel de patiënt als de omgeving zeer beangstigend zijn.

Oorzaken
Psychosen kunnen in verschillende situaties optreden, bijvoorbeeld bij schizofrenie, infecties, hoge koorts, tekorten aan voedingsmiddelen en vitamines, alcoholontwenning, bij vergiftigingen zoals van alcohol, drugs en sommige medicijnen. Het wordt in de laatste gevallen ook vaak een delirium of een delier genoemd of 'ijlen'. Een delier duurt veel minder lang dan een psychose. Kinderen met een delier zijn vaak prikkelbaar of angstig. Ernstig zieke kinderen in het ziekenhuis die een delier krijgen, kunnen zichzelf in gevaar brengen. Bijvoorbeeld door infuuslijnen uit te trekken of uit bed te stappen. De arts kan dan risperidon geven.

Lees meer over psychose

Schizofrenie

Schizofrenie is een psychische aandoening met stoornissen in het denken, het waarnemen en het gevoelsleven. Het belangrijkste verschijnsel bij schizofrenie is het optreden van een psychose en de verwardheid. Vaak verslechteren de schoolprestaties.

Kinderen met deze aandoening kunnen vaak moeilijk hun emoties tonen. Bij een emotionele situatie tonen zij geen reactie in bijvoorbeeld hun stem of gezichtsuitdrukking. Ze kunnen vaak moeilijk sociale contacten leggen en ze sluiten zich af van de buitenwereld. Men noemt dit de `negatieve verschijnselen' van schizofrenie.

Lees meer over schizofrenie

Manie

Verschijnselen
Een manie is een periode van overdreven opgewektheid, met veel onrealistische plannen en acties. Tijdens een manie kan de slaap van het kind verstoord zijn en kan het kind agressief worden. Het kind kan soms ook last hebben van wanen en hallucinatie. Vaak verslechteren de schoolprestaties.

Behandeling
Is er ook sprake van psychoses of zeer extreem gedrag, dan kan de arts er voor kiezen om een antipsychoticum te geven. Bijvoorbeeld risperidon.

Lees meer over manie

Tics

Bij het syndroom van Gilles de la Tourette hebben kinderen last van telkens herhalende bewegingen of spiertrekkingen van het gezicht, schouders of armen en van het maken van geluiden, zoals snuiven, grommen of dwangmatig vloeken.

Lees meer over tics

In de bijsluiter kunt u terugvinden dat risperidon wordt gebruikt bij:

• kinderen vanaf 5 jaar met aanhoudende agressie (onrust).

Risperidon is bij deze aandoeningen en leeftijden officieel geregistreerd. Registratie betekent dat de fabrikant risperidon bij kinderen uitgebreid heeft onderzocht. De overheid heeft vervolgens goedgekeurd dat het medicijn verkrijgbaar is. Uit het onderzoek van de fabrikant blijkt dat het bij kinderen bij deze aandoeningen werkt en veilig is.

Er is ook onderzoek gedaan naar risperidon bij:

• psychose bij ernstig zieke kinderen (delier);
• kinderen vanaf 5 jaar met autisme;
• kinderen vanaf 5 jaar met psychose (bijvoorbeeld bij schizofrenie);
• kinderen vanaf 5 jaar met manie;
• kinderen vanaf 5 jaar met tics.

Deze aandoeningen of leeftijden staan niet in de bijsluiter. Maar ook in deze gevallen blijkt risperidon te werken en is het veilig. Daarom schrijft de arts risperidon ook voor bij kinderen met deze aandoeningen of van deze leeftijden. Dit wordt off-label-gebruik genoemd.

Risperidon vermindert het effect van natuurlijk voorkomende stoffen in de hersenen, zoals dopamine.

• Onrust of aanhoudende agressie en autisme: risperidon vermindert onrust, angst en agressiviteit.
• Delier: risperidon onderdrukt de verschijnselen van een psychose of delier.
• Psychose (bij schizofrenie): risperidon onderdrukt de verschijnselen van een psychose. Het lijkt te werken bij 7 op de 10 mensen met schizofrenie. Mogelijk werkt het ook een beetje tegen de 'negatieve verschijnselen'.
• Manie: risperidon werkt rustgevend.
• Tics: risperidon vermindert soms de tics, maar ook angstgevoelens en de dwanghandelingen van het syndroom van Gilles de la Tourette.

• Onrust of aanhoudende agressie en autisme: risperidon vermindert onrust, angst en agressiviteit binnen enkele dagen. De werkingsduur van 1 dosis is 12-24 uur.
• Delier: Het werkt binnen enkele uren. De werkingsduur van 1 dosis is 12-24 uur
• Psychose (bij schizofrenie): de psychose vermindert binnen enkele weken en de verwardheid binnen enkele maanden. De werkingsduur van 1 dosis is ongeveer 24 uur.
• Manie: de rustgevende werking van risperidon bij een manie treedt binnen een aantal dagen in. De werkingsduur van 1 dosis is 12-24 uur.
• Tics: de werkingsduur van 1 dosis is 12-24 uur.

Kijk voor de juiste dosering op het etiket van de apotheek.

Hoe?

• Gewone tabletten: laat uw kind de tablet innemen met een half glas water.
  • In plaats van met water kan uw kind sommige tabletten ook innemen met bijvoorbeeld melk, limonade of vruchtensap, of met zacht voedsel zoals een lepel appelmoes, jam of vruchtenyoghurt. Vraag na bij de apotheker wat de mogelijkheden zijn.
  • Heeft uw kind moeite met het heel doorslikken van een tablet? Bekijk dan het instructiefilmpje 'Slikken van medicijnen'. Hierin kunt u zien hoe een kind de tablet het beste kan innemen.
  • Heeft dat onvoldoende effect? Neem dan contact op met de apotheker. Sommige tabletten mag u fijnstampen. Maar let op: er zijn ook tabletten die u niet mag fijnstampen omdat het medicijn dan minder goed of zelfs niet meer werkt. Soms kan door het fijnmaken het medicijn vies smaken. Of uw kind krijgt eerder last van bijwerkingen, zoals maagklachten. Vraag dit dus eerst aan de apotheker.
• Drank: gebruik voor het afmeten van de juiste hoeveelheid een maatbekertje of maatlepel. Laat uw kind het maatbekertje of maatlepel leegdrinken en omspoelen. Uw kind mag de drank niet met thee drinken.
• Smelttabletten ('orodisp'): laat uw kind deze eerst in de mond smelten en daarna doorslikken.

Blijft uw kind problemen houden met het innemen van het medicijn? Vraag dan aan de arts of apotheker of er een andere toedieningsvorm is die uw kind gemakkelijker kan innemen.

Hoe lang?

Onrust of aanhoudende agressie (bijvoorbeeld bij autisme)
Meestal wordt risperidon voor een korte periode gegeven.

Psychose (bij schizofrenie)
Is de psychotische periode voorbij, dan zal uw kind dit medicijn meestal nog lange tijd moeten gebruiken. Anders is de kans op een nieuwe psychose (terugval) groot. De arts zal de dosering in die periode meestal wel verlagen.

• Als uw kind voor het eerst een psychose heeft gehad, dan moet hij dit medicijn meestal nog tot 1 of 2 jaar na herstel gebruiken, voor hij kan proberen te stoppen. Alleen in uitzonderlijke gevallen, als uw kind erg snel is hersteld, kan worden geprobeerd een half jaar na herstel te stoppen. Dit moet dan wel onder goede begeleiding en de kans op terugval is dan nog steeds groter.
• Heeft uw kind al eerder een psychose gehad, dan moet hij meestal de rest van zijn leven een antipsychoticum blijven gebruiken.

Manie
Als de ergste onrustige verschijnselen zijn verdwenen, kan de arts adviseren het gebruik van risperidon langzaam af te bouwen. Soms adviseert de arts om door te gaan met risperidon, om een nieuwe manie te voorkomen.

Tics
Als het medicijn goed werkt, moet uw kind het meestal meerdere jaren blijven gebruiken.

Behalve het gewenste effect kan dit medicijn bijwerkingen geven. De meeste bijwerkingen die bekend zijn, zijn gemeld bij volwassenen. Over bijwerkingen bij kinderen is minder bekend dan bij volwassenen. Waarschijnlijk kunnen de bijwerkingen die bij volwassenen gemeld zijn, ook voorkomen bij kinderen. Zie voor deze bijwerkingen en hoe vaak deze voorkomen de informatie over risperidon bij volwassenen.

Bijwerkingen waarvan bekend is dat ze bij kinderen kunnen voorkomen, zijn:

• Sufheid, slaperigheid, duizeligheid en vermindering van het reactie-, concentratie- en coördinatievermogen. Dit is vooral lastig bij activiteiten waarbij oplettendheid nodig is, zoals tijdens het fietsen, spelen, leren of op school.
• Gewichtstoename, door meer eetlust en een veranderde stofwisseling. Raadpleeg de arts of een diëtist als uw kind hier veel last van heeft. Voordat uw kind met risperidon begint, zal de arts de bloeddruk, het gewicht en de lengte van uw kind opmeten. Vaak zal ook wat bloed afgenomen worden.
• Vermoeidheid, slapte en draaierigheid.
• Hoofdpijn. Raadpleeg de arts als uw kind hier veel last van heeft.
• Maagdarmklachten, zoals braken, diarree en buikpijn. Deze bijwerkingen treden vooral in het begin van de behandeling op. Meestal helpt het als uw kind het medicijn met wat voedsel inneemt. Blijft uw kind er ook na enige dagen last van houden, neem dan contact op met de arts.
• Droge mond, verstopte neus en hoesten. Als uw kind veel last heeft van een droge mond kan hij de aanmaak van speeksel stimuleren met (suikervrije) kauwgom of door te zuigen op ijsblokjes.
• Trillen, bewegingsstoornissen, zoals rusteloosheid (akathisie), plotselinge spiertrekkingen in hoofd, mond of gezicht (dystonie) en spierstijfheid (parkinsonisme).
  Akathisie kan zich ook uiten in niet stil kunnen zitten, wiebelen met voet of hand, onrustgevoelens. En parkinsonisme in trillen, moeite met bewegen, lopen of spreken.
  Door deze bijwerkingen kan uw kind ook spier- of gewrichtspijn krijgen. Sommige bewegingsstoornissen beginnen binnen enkele dagen na de eerste dosis of na een dosisverhoging. Het kan ook na langdurig gebruik ontstaan, of pas na stoppen. Soms verdwijnt het binnen een paar dagen. Overleg met de arts als u bewegingsstoornissen merkt. Soms kan de arts de dosering verlagen of uw kind een ander medicijn voorschrijven waar hij minder last van krijgt. Ook zijn medicijnen mogelijk die de bewegingsstoornissen tegengaan.
  Er kunnen 'late bewegingsstoornissen' ontstaan (tardieve dyskinesie). U merkt ze in eerste instantie aan zuig-, kauw- en smakbewegingen, bewegingen van de tong en grimassen en tics van het gezicht. Of aan buig- en strekbewegingen van vingers en tenen, dansachtige bewegingen van armen en benen en zwaai- of draaibewegingen van schouders en bekken.
  Raadpleeg de arts als uw kind last krijgt van deze verschijnselen.
  Als deze bijwerkingen ontstaan is dat meestal na langdurig gebruik (meerdere maanden). Soms komen ze pas aan het licht als uw kind met dit medicijn is gestopt. Na stoppen nemen de verschijnselen na verloop van tijd af, maar bij een deel van de mensen gaat deze bijwerking niet meer helemaal over.
  Raadpleeg de arts als uw kind al lijdt aan een bewegingsstoornis. De verschijnselen kunnen door dit medicijn verergeren. Misschien kan de arts een ander medicijn voorschrijven.
• Borstvorming (bij jongens) en melkafscheiding. Raadpleeg de arts als uw kind hier veel last van heeft.
• Bloedarmoede en een verhoogde kans op infecties. Deze bijwerkingen kunnen ontstaan als het lichaam minder rode en witte bloedcellen en minder bloedplaatjes aanmaakt. Neem bij deze verschijnselen meteen contact op met de arts.
• Koorts. Het is niet bekend hoe vaak deze bijwerking voorkomt.
• Bedplassen. Het is niet bekend hoe vaak deze bijwerking voorkomt.
• Leverbeschadiging. Het is niet bekend hoe vaak deze bijwerking voorkomt. Verschijnselen hiervan zijn een gele verkleuring van het oogwit of de huid. Stop in deze gevallen met het gebruik en neem contact op met de arts.

Heeft uw kind last van een bijwerking? Meld dit dan bij het bijwerkingencentrum lareb. Hier worden alle meldingen over bijwerkingen van medicijnen in Nederland verzameld. Ik wil een bijwerking melden

Uitleg frequenties

Regelmatig : bij meer dan 30 op de 100 mensen
Soms : bij 10 tot 30 op de 100 mensen
Zelden : bij 1 tot 10 op de 100 mensen
Zeer zelden : bij minder dan 1 op de 100 mensen

Risperidon is voor kinderen te verkrijgen in:

• gewone tabletten;
• smelttabletten;
• drank.

Meer informatie over dit medicijn vindt u bij risperidon bij volwassenen. In deze tekst vindt u onder andere informatie over:

• wat u moet doen als een dosis is vergeten;
• of het mogelijk is om zomaar met dit medicijn te stoppen;
• of het medicijn samen mag met andere medicijnen.

Voor deze onderwerpen is de informatie voor kinderen en volwassenen hetzelfde, of is er geen specifieke informatie voor kinderen bekend.

Daarnaast kunt u op de site van het Kenniscentrum Kinder-en Jeugdpsychiatrie meer informatie vinden over risperidon bij kinderen.