Wat is psoriasis?
Psoriasis is een huidaandoening. Er ontstaan rode plekken met een witte/zilvergrijze schilfering. Ook kan de huid jeuken. Er zijn perioden van tijdelijke verslechtering en verbetering.
U kunt bij psoriasis ook nagelafwijkingen en gewrichtsklachten hebben.
Psoriasis is niet besmettelijk. Het kan op iedere leeftijd ontstaan, maar komt vooral voor bij volwassenen.
Van de 1000 mensen hebben er ongeveer 8 psoriasis. Het komt vooral voor bij mensen van Europese afkomst.
De huid bestaat uit verschillende lagen. De bovenste laag heet de hoornlaag. Dit is een beschermende laag die bestaat uit harde dode huidcellen. We noemen dat verhoornde cellen. Een goed voorbeeld van verhoorning is het eelt aan uw voeten. Onder de hoornlaag groeien steeds nieuwe cellen om de bovenste cellen te vervangen.
De oorzaak van psoriasis is onbekend. Wat we wel weten:
- Er is een ontsteking waardoor de huid sneller verhoornt.
- Erfelijkheid speelt een rol. Heeft één van de ouders psoriasis? Dan heeft iemand 10% kans op psoriasis. Als beide ouders het hebben, is de kans 50%.
- Psoriasis is niet besmettelijk.
De klachten kunnen beginnen of verergeren door bijvoorbeeld:
- beschadiging van de huid (snijwond/schaafwond): dit kan één tot twee weken later een psoriasisplek geven
- verbranding van de huid
- stress
- infecties
Psoriasis kan bij gebruik van bepaalde medicijnen mogelijk iets verergeren (bijvoorbeeld lithium, bètablokkers, malariapillen en bepaalde pijnstillers zoals ibuprofen en diclofenac).
Psoriasis komt vaker voor bij mensen die roken of regelmatig alcohol drinken. Het is niet duidelijk of stoppen met roken of stoppen met alcohol verbetering van de psoriasis geeft.
Kijk voor meer informatie over Psoriasis op www.thuisarts.nlHoe herken ik psoriasis?
Dit zijn de verschijnselen van psoriasis:
- U kunt last hebben van enkele plekjes of uitgebreide rode plekken met schilfering.
- De plekken jeuken, vooral als ze net ontstaan.
- De plekken kunnen groot of klein zijn. Ze kunnen ook samenvloeien.
- De schilfers zijn wittig of zilvergrijs. Ze laten gemakkelijk los.
- De plekken komen vooral voor op de elleboog en knie, op het hoofd en de onderrug.
- Soms zitten de plekken in de lichaamsplooien, bijvoorbeeld in de liezen, de oksels, de bilspleet of onder de borsten.
- De plekken kunnen een paar weken blijven. Soms blijven ze levenslang.
- Als de plekken verdwijnen, kan de huid daar tijdelijk wat lichter of juist wat donkerder blijven.
- Soms bestaat psoriasis alleen uit meerdere ronde vlekjes van maximaal een centimeter, vooral op de romp, bovenarmen en bovenbenen. Dit heet psoriasis guttata. Dit komt vooral voor bij kinderen en jongeren.
- Soms zijn er nagelafwijkingen: kleine deukjes in de nagels.
- Ook gewrichtsklachten komen soms voor, vooral aan vingers en tenen.
- Psoriasis zit bijna nooit in het gezicht.
Kan ik er zelf iets tegen doen?
Probeer factoren te vermijden die de klachten verergeren.
- Voorkom verbranding van uw huid.
- Voorkom huidbeschadiging (kneuzen, schaven of krabben).
- Houd uw nagels kort.
- Ga niet te heet of te lang douchen en baden. Dat droogt de huid namelijk uit.
- Gebruik weinig of geen zeep.
- Als u rookt of regelmatig alcohol drinkt, kunt u een tijdje stoppen en kijken of u minder klachten heeft.
- Schrijf op in welke situaties uw klachten verminderen of verergeren. Dan herkent u misschien welke factoren invloed hebben.
- Zonlicht kan de klachten verminderen. Ga niet direct lang in de zon liggen, maar bouw het geleidelijk op. De huid mag niet verbranden. Of zonlicht in combinatie met zeewater beter werkt dan zonlicht alleen, is niet duidelijk.
Veel mensen met ernstige psoriasis schamen zich ervoor. Ze gaan bijvoorbeeld liever niet meer zwemmen, sporten of naar de kapper omdat de plekken dan zichtbaar zijn. Wanneer dit problemen geeft, is het goed om een keer met uw huisarts hierover te praten. Het kan goed helpen om onzekerheden, angsten, schaamte of somberheid te bespreken met een vertrouwd persoon, met uw huisarts of bijvoorbeeld met een praktijkondersteuner of psycholoog.
Kijk voor meer informatie over Psoriasis op www.thuisarts.nlWat kan de apotheker voor mij doen?
Algemeen
Uw apotheker zorgt ervoor dat u uw medicijnen goed en veilig kunt gebruiken. Het maakt niet uit of u een medicijn korte tijd of langdurig nodig heeft.
- Receptcontrole
De apotheker controleert elk recept. Bijvoorbeeld: is het juiste medicijn voorgeschreven en meegegeven, is de dosering goed, kan het medicijn samen met andere medicijnen die u gebruikt. Als het nodig is, overlegt uw apotheker met uw huisarts of specialist.
- Overzicht van uw medicijnen
Uw apotheker houdt bij welke medicijnen u gebruikt. U kunt in de apotheek altijd om een overzicht van uw medicijnen vragen. Dit kunt u bijvoorbeeld meenemen als u uw specialist bezoekt, in het ziekenhuis wordt opgenomen of naar het buitenland gaat.
- Delen van informatie over uw medicijnen met andere zorgverleners
Uw apotheker, huisarts en het ziekenhuis kunnen informatie over uw medicijnen met elkaar delen als dat nodig is voor uw behandeling. Dit mag alleen als U daar toestemming voor geeft.
- Begeleiding bij nieuwe geneesmiddelen
Krijgt u een medicijn dat u in de afgelopen 12 maanden niet hebt gebruikt? Dan krijgt u extra uitleg over deze medicijnen.
- Ondersteuning als u uw medicijnen weleens vergeet in te nemen
De apotheker heeft daar hulpmiddelen voor. Als uw zorgverzekeraar toestemming geeft, kan uw apotheker uw medicijnen per dag en per tijdstip van inname in aparte zakjes voor u laten verpakken.
- Persoonlijk gesprek over uw medicijnen
Heeft u vragen over uw medicijnen, of problemen met het gebruik? Bijvoorbeeld moeite met slikken van medicijnen, openmaken van de verpakking, of last van een vervelende bijwerking? Vraag uw apotheker om een persoonlijk gesprek. Hij kijkt dan samen met u welke mogelijkheden er zijn om uw probleem te verhelpen.
- Medicatiebeoordeling
Uw apotheker en huisarts kunnen u uitnodigen voor een gesprek over uw medicijnen. Dit is mogelijk bij patiënten ouder dan 65 jaar die langdurig meer dan 5 medicijnen gebruiken. Samen met u bespreken ze of er verbetering mogelijk is. Als u bijvoorbeeld last hebt van bijwerkingen van een medicijn kan het soms vervangen worden door een ander medicijn.
- Zelfzorg
Bij de apotheek kunt u terecht voor advies over medicijnen die u zonder recept (= zelfzorgmedicijnen) kunt kopen, voor verbandmiddelen en cosmetica. De apotheek kan zelfzorgmedicijnen voor u opnemen in uw medicatiedossier. Dan kan de apotheker controleren of u ze veilig samen met uw receptmedicijnen kunt gebruiken.
- Bezorgservice
Bent u moeilijk ter been? Informeer bij uw apotheek of zij uw medicijnen bij u thuis kunnen bezorgen.
Welke medicijnen worden gebruikt bij psoriasis?
Verzachtende en beschermende crèmes en zalven
De verzachtende en beschermende crèmes en zalven bevatten geen werkzame bestanddelen en houden de huid soepel en voorkomen verdere uitdroging van de huid. Klachten als jeuk en schilfering verminderen. U kunt deze crèmes en zalven zo vaak aanbrengen als u wilt, meestal naast het gebruik van crèmes met een geneesmiddel erin.
Bijnierschorshormonen op de huid
Bijnierschorshormonen, ofwel corticosteroïden, op de huid, remmen de ontstekingen, verminderen schilfering, stillen de jeuk en verminderen de zwelling doordat het de bloedvaten vernauwt. Hierdoor verergert psoriasis minder snel, verminderen de branderige plekken en de roodheid zal afnemen. De huid kan zich herstellen, wordt soepeler en zal er beter gaan uitzien.
Bijnierschorshormonen die op de huid worden gebruikt, zijn ingedeeld naar sterkte.
- Vrij sterk werkzame bijnierschorshormonen. Voorbeeld is betamethason.
- Sterk werkzame bijnierschorshormonen worden voorgeschreven als de vrij sterk werkzame bijnierschorshormonen onvoldoende werken. Voorbeelden zijn desoximetason, fluticason en mometason.
- Zeer sterk werkzame bijnierschorshormonen worden voorgeschreven wanneer andere bijnierschorshormonen onvoldoende werken. Voorbeeld is clobetasol.
Salicylzuur
Salicylzuur verweekt de verdikkingen en schilfers los waardoor deze sneller kunnen verdwijnen. Door de verweking van de bovenste laag, hoornlaag, van de huid, wordt de huid bovendien weer soepel zodat kloven kunnen dichttrekken en de huid kan genezen. Salicylzuur wordt toegepast in een crème, gel of zalf. Tevens wordt salicylzuur soms in combinatie met bijnierschorshormonen gebruikt. Het zorgt dan voor een betere opname van het bijnierschorshormoon in de huid, waardoor het beter kan werken.
Ureum
Ureum bevordert opname van water door de huid. Dit water zorgt voor een verweking van de bovenste huidlaag, waardoor schilfers sneller verdwijnen. Tevens wordt ureum soms in combinatie met bijnierschorshormonen gebruikt. Het zorgt dan voor een betere opname van het bijnierschorshormoon in de huid, waardoor het beter kan werken.
Vitamine D
Vitamine D remt de groei van de huidcellen af, waardoor de cellen beter kunnen uitrijpen en overmatige schilfering van de huid wordt tegengegaan. De huid zich kan hierdoor herstellen. Voorbeelden zijn calcitriol op de huid en calcipotriol eventueel met betamethason op de huid.
Ditranol
Ditranol remt de groei van de huidcellen af, waardoor de cellen beter kunnen uitrijpen en overmatige schilfering van de huid wordt tegengegaan. De huid zich kan hierdoor herstellen.
Medicijnen tegen afweerreacties, op de huid
Deze groep medicijnen worden ook wel immunosuppressiva of afweeronderdrukkende middelen genoemd. Ze verminderen de afweerreactie van het lichaam tegen eigen huidcellen. Ze remmen bovendien de ontstekingen. De klachten verminderen hierdoor. Ze worden gebruikt wanneer andere medicijnen op de huid niet voldoende helpen. Voorbeelden zijn pimecrolimus en tacrolimus.
Teren
Teren remmen ontstekingen, bevorderen een normale groei van de huid, stillen de jeuk, werken licht ontsmettend en verminderen zwelling doordat het de bloedvaten vernauwt. Hierdoor kan de huid zich herstellen en heeft u minder neiging tot krabben. Het wordt gebruikt wanneer huidpreparaten met bijnierschorshormonen onvoldoende effect hebben. Voorbeeld is koolteer.
Retinoïden
Retinoïden beïnvloeden de groei en de rijping van huidcellen. Hierdoor zal de schilfering afnemen en de huid zich herstellen. Retinoïden worden gebruikt wanneer andere medicijnen niet voldoende helpen. Voorbeeld is acitretine.
Methoxsaleen
Methoxsaleen wordt gebruikt in combinatie met ultraviolet A licht (PUVA-behandeling). Onder invloed van dit licht bindt methoxsaleen aan het DNA in de huidcellen, waardoor de huidcellen zich niet meer kunnen vermeerderen. Het licht remt bovendien de ontstekingen. De schilfering van de huid wordt door deze behandeling minder en de huid kan zich herstellen.
Medicijnen tegen afweerreacties, om in te nemen of als injectie
Deze groep medicijnen worden ook wel immunosuppresiva of afweeronderdrukkende middelen genoemd. Ze verminderen de afweerreactie van het lichaam tegen eigen huidcellen. Ze remmen bovendien de ontstekingen. De klachten verminderen hierdoor. Ze worden gebruikt wanneer andere medicijnen niet voldoende helpen. Voorbeelden zijn abatacept, adalimumab, ciclosporine, etanercept, guselkumab, infliximab, leflunomide, secukinumab, tofacitinib en ustekinumab.
Methotrexaat
Methotrexaat remt ontstekingsreacties bij psoriasis. Hoe deze werking precies tot stand komt, is nog niet bekend. Maar methotrexaat werkt in veel gevallen goed tegen de verschijnselen van psoriasis.
Methotrexaat wordt gebruikt wanneer andere medicijnen niet voldoende helpen.
Apremilast
Apremilast remt ontstekingen die ontstaan door een te actief afweersysteem. Hierdoor nemen de klachten van psoriasis af. Het wordt ook gebruikt bij ontstoken gewrichten door psoriasis (artritis psoriatica).
Disclaimer
De informatie over bovenstaande aandoening is geschreven door het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG). De onderdelen over de medicijnen die bij de aandoening kunnen worden gebruikt en over wat de apotheker voor u kan doen, zijn geschreven door het Geneesmiddel Informatie Centrum van de KNMP. Hoewel bij het opstellen van de tekst uiterste zorgvuldigheid is betracht, zijn het NHG en de KNMP niet aansprakelijk voor eventuele schade die zou kunnen voortvloeien uit enige onjuistheid in deze tekst.
